Oszczów

Pierwsza wzmianka o miejscowości w dokumentach pojawia się na początku XV w. W latach 1409–1419 należała do Mikołaja Żądły z Jezior, podczaszego warszawskiego, a w 1468 r. – do Krystyna Żądły, sędziego ziemskiego bełskiego. W późniejszym okresie Żądłowie przyjęli nazwisko Oszczowskich. Z 1472 pochodzi pierwsza wzmianka o istnieniu w Oszczowie prawosławnej cerkwi. W XVII w. Placówka duszpasterska przyjęła unię razem z całą eparchią chełmską. W XVIII w. Miejscowości znajdowała się drewniana unicka cerkiew św. Jana Miłościwego.

W latach 1538–1555 właścicielem majątku był Feliks Oszczowski. W XVIII w. dobra należały do Trembińskich. W 1782 r. miejscowość przeszła w posiadanie Bartłomieja Malewskiego, który wykupił Oszczów od kuzynki Ludwiki Trembińskiej. Synowie Bartłomieja Malawskiego – Franciszek i Justynian, na początku XIX w. Odsprzedali wieś Wincentemu Rulikowskiemu, który wykupił też parę innych posiadłości znajdujących się w okolicy. Ignacy, a następnie Jan Rulikowscy byli kolejnymi właścicielami Oszczowa. Jan Rulikowski przekazał majątek i pobliski Honiatyn córce Melanii, która poślubiła Tomisława Jordan Rozwadowskiego. Ze związku tego przyszedł na świat Tadeusz Rozwadowski, późniejszy generał broni Wojska Polskiego. Ostatnim właścicielem wsi był Seweryn Kiełczewski, który zginął w 1940 r.

W 1875, wskutek likwidacji unickiej diecezji chełmskiej, oszczowska cerkiew stała się świątynią prawosławną. W 1908 we wsi wzniesiono drugą świątynię tego wyznania - cerkiew Kazańskiej Ikony Matki Bożej.

W Oszczowie doszło do starcia polsko-ukraińskiego na początku maja 1919 r. Przez wieś przebiegała granica frontu między wojskami Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej a wojskami polskimi. Oszczów przed wojną zamieszkiwała w połowie ludność polska, a także ukraińska. W 1938, w ramach akcji polonizacyjno-rewindykacyjnej, zburzona została cerkiew św. Jana Miłościwego. Druga ze świątyń popadła w ruinę po wysiedleniach ludności ukraińskiej w latach 1944-1947 i została rozebrana w 1950 r.

11 maja 1944 r. (według innych danych 17 marca) w Oszczowie nacjonaliści ukraińscy dopuścili się podstępnego mordu polskiej ludności. Zginęło wówczas 24 Polaków. Są oni pochowani w zbiorowej mogile na kurhanie powstańców z 1863 r., usypanym wśród łąk pośrodku wsi. Część Polaków jeszcze tego samego dnia uciekła do czysto polskiej wsi Horoszczyce. Pozostali ewakuowali się 19 marca pod osłoną kompanii AK do oddziału samoobrony.

Oszczów to typowa dla Grzędy Sokalskiej rozległa wieś o charakterystycznym dla wielu rejonów Wołynia układzie wielodrożnicy, rozłożona na zboczach doliny. Podczas walk z UPA i USN oraz podczas wysiedleń wiele zagród niegdyś bardzo ludnej miejscowości przestało istnieć i dziś zostały po nich jedynie zarośnięte fundamenty, stare drzewa, zdziczałe sady.