„W literackim zakątku...” cz. 15

Drodzy Czytelnicy „literackiego zakątka” w tym odcinku kontynuujemy podjęty tydzień temu temat poezji Krzysztofa Kamila Baczyńskiego. Tym razem prezentujemy Wam wiersz zatytułowany „Historia”, który powstał 8 marca 1942 roku i został opublikowany w tomiku „Wiersze wybrane”. Utwór, jak większość twórczości poety opowiada o losach pokolenia Kolumbów, do którego należał również Baczyński. W wierszu tym autor odwołuje się do historii Polski, przywołując barwne obrazy dawnych wojen (arkebuzy, kity, kanonierzy). Cechą historii jest powtarzalność pewnych sytuacji, wiążących się z cierpieniem i śmiercią. Mimo, że są to wydarzenia niezwykle destrukcyjne, to po upływie pewnego czasu historia powtarza się – wybucha kolejna wojna. Autor ma wizję przyszłości. „Maluje” szereg obrazów z pogranicza snu i jawy. Zdaje sobie sprawę z tego, że historia to niekończące się pasmo wojen, gdzie nie liczy się jednostka, osiągnięcia, postęp myśli, ale ważne są tylko walki, z których człowiek nie wyciąga żadnych wniosków.

Utwór jest przykładem liryki bezpośredniej, w której podmiot ujawnia swoją obecność, o czym świadczą użyte w pierwszej osobie liczby pojedynczej czasowniki, np.: „widzę”. Występują w nim rymy krzyżowe, ale ich układ jest nieregularny. Na rytm utworu wpływają przerzutnie, czyli przeniesienia części wypowiedzenia do kolejnego wersu. Występują także anafory, czyli powtórzenia wyrazu lub grupy wyrazów na początku kolejnego zdania, wersu lub strofy. Tutaj kilka wersów rozpoczyna się od słów „gdzie”, „i” oraz „wy”. Poeta zastosował również powtórzenia („bo nie anioł, nie anioł prowadzi”, „idą, idą pochody, dokąd idą”). Warstwa stylistyczna utworu jest rozbudowana i pełna środków stylistycznych. Wypowiedź podmiotu lirycznego ma metaforyczny charakter. Pojawiają się też porównania („dzbany wrzące jak usta pełne”, czy „pożegnania wiotkie jak motyl świtu”). Opis nabiera malowniczości dzięki epitetom („liść zielony”, „pułki kolorowe”). Podmiot liryczny zwraca się bezpośrednio do rozpaczających kobiet. Pojawiają się apostrofy („płacz, matko, kochanko, przebacz”).

Już sam tytuł wiersza sugeruje jego tematykę. Podmiot liryczny nawiązuje do historii Polski i porównuje ją z obecną sytuacja panującą w kraju. Sceny, które przywołuje w pamięci miały miejsce bardzo dawno temu i nie pozostał po nich żaden fizyczny ślad, ale mimo to egzystują nadal w umysłach, sercach i pamięci kolejnych pokoleń. Osoba mówiąca w wierszu opisuje wojenną batalię, wystrzały, wybuchy i zapach dymu. Prezentowane sceny są tak sugestywne, że odbiorca utworu może mieć wrażenie, iż podmiot jest bezpośrednim uczestnikiem tamtych wydarzeń. Historia zatacza koło i kolejne pokolenie musi poświęcać swoje życie za wolność ojczyzny. W brutalnej, wojennej rzeczywistości tylko przyroda pozostaje taka sama. Natura jest doskonała, ale działalność człowieka rujnuje odwieczny porządek świata.

W utworze poeta odwołuje się do walk narodowowyzwoleńczych z XIX wieku. Nawiązuje też do twórczości poetów epoki romantyzmu, którzy osiągnęli mistrzostwo w literaturze patriotycznej. Wspomina także armię z czasów Napoleona, Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego. Opisana w utworze scena batalistyczna miała miejsce w odległej przeszłości, o czym świadczy zastosowanie archaizmów. Zastosowane słownictwo przypomina „Redutę Ordona” Adama Mickiewicza oraz „Potop” Henryka Sienkiewicza – świadczy to o olbrzymiej inspiracji historią Polski. Podmiot liryczny przedstawia podobieństwa między ludźmi żyjącymi w dwóch różnych epokach. Mimo, że zmieniły się realia życia, to jednak emocje i uczucia są ponadczasowe. Ludzie w podobny sposób przeżywają strach i lęk przed śmiercią.... To pozostaje niezmienne...